به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

دین داری عقلی‌ترین کار+فیلم

تاریخ انتشار: ۱۹ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۸۹۳۳۳

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، عقل و ایمان، باهم در تعامل و ارتباط دوسویه هستند و گاه حتی یکدیگر را تکمیل می‌کنند.

عقیده علمای شیعه درباره تفکر

عمده متفکران شیعی معتقدند که در اسلام، هم بر عقلانیت و هم بر ایمان تأکید شده و هر دوی این‌ها اهمیت خاص خویش را دارند.

 نسبت دین و عقلانیت

مسئله اصلی در نسبت دین و عقلانیت، این است که آیا آموزه‌های دینی عقلانی‌اند یا نه؟ یا – در اصطلاح معرفت‌شناختی- آیا گزاره‌های دینی به‌نحو عقلانی قابل «توجیه»‌اند یا نه؟ عده‌ای جانب ایمان را گرفته‌اند و ایمان‌گرا خوانده شده‌اند، عده‌ای دیگر طرفدار عقل و عقل‌گرایی بوده‌اند و دسته‌ای دیگر کوشیده‌اند بین این دو (ایمان و عقل)، تعادلی را برقرار سازند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند! پیشینه دین گرایی و عقلگرایی تاریخ مسیحیت، شاهد پیدایش جریان‌های ایمان‌گرای بسیاری بوده است (هرچند جریان‌های عقل‌گرا نیز در آن مشاهده شده است). برخی از محققان، دلیل این رخداد را رازآلودگی و غیرعقلانی‌بودن بسیاری از آموزه‌های مسیحیتِ رایج دانسته‌اند. در تفکر اسلامی، معتزله گرایش به عقل و عقلانیت داشته‌اند و اخباریون خاصه از اهل سنت و بعد‌ها اشاعره به ایمان‌گرایی تمایل یافتند. در این میان، جریان رایج و غالبِ تفکر شیعی نهایتاً رأی به جمع ایمان و عقل داده، هر دو را منبع رجوع به دین و کشف و فهم گزاره‌های دینی دانسته است. در نوشتار حاضر می‌کوشیم این دیدگاه را به‌اجمال تبیین کنیم. الف. تعریف و اجزای دین تعاریف فراوانی از دین در شرق و غرب عالَم ارائه شده است و اتفاق‌نظر دقیقی در این باب وجود ندارد. اجمالاً می‌توان دین را به «مجموعه‌ای دارای اجزای منسجم، مرتبط و دستگاه‌مند از عقاید، اخلاق، احکام، و آداب یا اَعمال خاصی که روابط انسان با امر متعالی (خدا)، خود، دیگران و جهان را تنظیم می‌کند و عده‌ای از افراد بشر را در تحت یک جامعه ایمانیِ خاص و مشخص جمع می‌کند» تعریف کرد. در تلقی عام، ادیان جهان به سه دسته تقسیم شده‌اند: ادیان هندی (از قبیل بودیسم، هندوئیسم و جینیسم)؛ ادیان چینی (مانند کنفوسیوسیسم و دائوئیسم)، و ادیان خاورمیانه‌ای (مانند یهودیت، دین زرتشت، مسیحیت و اسلام). اشاره شد که اجزای سازنده دین عبارتند از: عقاید، اخلاق، احکام، و آداب یا اعمال خاص. ادیان مختلف، در برخی از این اجزا مشترک‌اند و در برخی دیگر متفاوت؛ اساساً برخی از این اجزا را واجدند و برخی را فاقد. بر این اساس، اگر تعریف فوق را در مورد همه ادیان مختلف جاری بدانیم، می‌توان دین به این معنا را به مثابه جنس همه ادیان (دین به‌طور کلی) در نظر گرفت و اجزای سازنده هر دین خاص را به مثابه فصل همان دین. همچنین از منظر دینی، رابطه انسان با امر متعالی (خدا)، مهمتر از سه رابطه دیگر (رابطه انسان با خود، دیگران و جهان) بوده و به‌نحو طولی بر این سه رابطه تأثیر می‌گذارد و حدود و ثغور آن‌ها را تعیین می‌کند. ب. تعریف عقل و عقلانیت دو تلقی عام از عقل وجود دارد: عقل فلسفی محض و عقل عام بشری. در کنار تلقیات مختلف از عقل فلسفی محض، رایج‌ترین تلقی، همان «عقل استدلالی و برهانی» است که فلاسفه کلاسیک عقل‌گرا و فلاسفه اسلامی از آن بهره گرفته‌اند. این عقل، بر دو قسم است: عقل نظری که به کار تأملات نظری و غیرکاربردی می‌آید و عقل عملی که در مسائل عملی و کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر طبق این معنا، گزاره دینی آنگاه «عقلانی» است که از طریق استدلال و برهان، قابل اثبات باشد. اما عقل عام بشری (که از آن به فهم عام نیز تعبیر می‌شود)، عقلی است که «نزد همگان دارای اصول نظری فطری ضروری و قواعد عملی و اخلاقی غیراکتسابی» است. شاید این معنا از عقل، برای عموم مردم آشناتر باشد. بر طبق این معنا، هر گزاره دینی آنگاه «عقلانی» است که با عقل و فطرت بشر، همخوانی داشته باشد. با این حال به نظر می‌رسد این دو تلقی از عقل به گونه‌ای دقیق از یکدیگر متمایز نیستند؛ بلکه گاه حتی لازم و ملزوم یکدیگر‌ند. ج. مؤلفه‌های عقلانیت در اسلام عمده متفکران شیعی معتقدند که در اسلام، هم بر عقلانیت و هم بر ایمان تأکید شده و هر دوی این‌ها اهمیت خاص خویش را دارند. عقل و ایمان، باهم در تعامل و ارتباط دوسویه هستند و گاه حتی یکدیگر را تکمیل می‌کنند. بر این اساس، برخی از مؤلفه‌های عقلانیت در اسلام عبارتند از: جایگاه عقل: عقل، «حجت باطنی» است، در کنار پیامبران (ص) و امامان (ع) که «حجت ظاهری» هستند. ایمان، نتیجه عقل: همانطور که علم و معرفت، از نتایج عقل است، ایمان نیز از نتایج عقل و قوه مدرکه و نظام معقولات آن است. بنابراین، ایمان کور یعنی ایمانی که هیچ بهره‌ای از تفکر و تعقل ندارد و حتی به باور‌های خلاف عقل نیز تعلق می‌گیرد، ارزش و اعتباری ندارد. برخی از کاربرد‌های عقل در ایمان: اگر انسان بخواهد ایمان و محتوای آن را «تفسیر» (فهم) کند، این کار جز بر مبنا و اساس عقل و اصول و دستور‌های آن ناممکن است. «استشهاد» (استناد) به ادله نقلی نیز جز با قسمی استدلال عقلی – هرچند صورت ضعیفی از آن باشد- تمام نمی‌شود؛ زیرا هیچ تصور و تصدیقی و هیچ نفی و اثباتی امکانپذیر نیست جز به‌واسطه عقل و مبتنی بر اصول آن. متعلَّق ایمان و نقش عقل:   عناصر دین که ایمان بدان‌ها تعلق می‌گیرد، ازجمله نزول قرآن، بعثت پیامبران (ص) و امامان (ع) و عصمت آنان، شریعت راستین، ثواب و عقاب و …، همگی بر بنیان‌های عقلی استوار‌اند. بر این نکته، هم خود عقل و استدلال دلالت دارد و هم آیات قرآن و احادیث قطعی. توقف ایمان به اصول دین بر عقل: ایمان به وجود و وحدت خدا -که اصل اول و اصل الأصول در عقاید است- یکسره مبتنی بر عقل است و نمی‌توان آن را از متن دین گرفت؛ زیرا مشروعیت دین به واسطه انتساب آن به خدا است، پس ایمان به مشروعیت دین نیز متوقف بر ایمان به وجود خدا است، و اگر ایمان به وجود خدا از متن دین اخذ شده باشد و نه از عقل، دور لازم می‌آید. باقی اصول دین (عدل، نبوت، امامت و معاد) نیز از اصل اول، به واسطه عقل و استدلال استنباط می‌شوند. طبعاً متن دین نیز بر همه این اصول تأکید دارد و این منافاتی با عقلانیتِ آن‌ها ندارد، بلکه مکمل آن است. بیشتر بخوانید:راهکار‌های اسلام برای داشتن زندگی شاد حدود عقل در دین: درست است که احتجاج جز به‌واسطه عقل تمام نمی‌شود، اما این به معنای اطلاق حجیت عقل نیست. حجت عقل، گاه حجیت مقید و مشروط است. عقل در برخی از مسائل مثلاً اصول دین، دارای حجیت تام است، اما در برخی دیگر از مسائل مثلاً در برخی فروع و احکام دینی، به‌نحو مستقل یا فارغ از نقل، حجیت چندانی ندارد.     سخنان حجت الاسلام پناهیان درباره تفکر و عقل در دین کد ویدیو دانلود فیلم اصلی   منبع: دکتر مهدی عباس‌زاده عضو، هیأت علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه درباره نسبت دین و عقلانیت، سایت شبستان

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: سبک زندگی دینی بر عقل

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۸۹۳۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

لزوم پرهیز از مجادله‌های بیهوده در سطح جامعه

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام سید ابراهیم موسوی در خطبه‌های این هفته نماز جمعه آوج با بیان اینکه اسلام و ایمان هر دو به هم گره خورده‌اند اظهار کرد: یقین داشتن به انجام اعمال، قرائت قرآن کریم در دو بعد لغوی و معنایی و همچنین عمل به تکالیف الهی می‌تواند ایمان ما را تقویت کند.

وی با بیان اینکه عمل به احکام الهی موجب افزایش ایمان است افزود: با خواندن آیات قرآن کریم اعتقاد ما در راه رسیدن به تعالی معنوی راسخ‌تر می‌شود در همین راستا پیرامون فرمایشات قرآن کریم نیازمند گفتگوی احسن بوده و از مجادله‌های بیهوده در سطح جامعه باید بپرهیزیم.

امام جمعه آوج خاطر نشان کرد: در همه دوران‌ها تخلف بوده و بدترین حالت این است که تخلفات فرهنگ شود در همین راستا باید گفت در حکومت اسلامی باید برخوردهای قاطع و جدی با متخلف صورت گیرد.

وی مأموریت نبی مکرم اسلام را هدایت جامع بشری دانست و گفت: معرفت داشتن در انجام اعمال موضوع مهم و ضروری است زیرا موجب تقویت ایمان می‌شود.

حجت الاسلام موسوی با اشاره به فرارسیدن سالروز شهید مطهری این شهید را یک عارف زمان شناس و با بصیرت دانست و تصریح کرد: وقتی می‌گوئیم معلمی شغل انبیا بوده بدین معنا است که رسالت انبیا نجات بشریت از تاریکی به نور بوده و معلمان نیز در تربیت دانش آموزان و دانشجویان نقش مهمی را ایفا می‌کنند.

وی در بخش دیگری از خطبه‌های نماز جمعه با بیان اینکه جنایات رژیم غاصب صهیونیستی تمام نشدنی است اظهار کرد: سکوت نهادهای بین المللی نشان از این دارد که به وظایف خود عمل نمی‌کنند و چهره دیگری حوادث فلسطین این بوده است که شکست‌های رژیم صهیونیستی روز به روز آشکارتر شده است.

امام جمعه آوج پاسخ قاطع ملت ایران به جنایت‌های رژیم غاصب صهیونیستی را مهم دانست و گفت: مقاومت ملت مظلوم فلسطین قابل تحسین بوده و وعده صادق جمهوری اسلامی نشان داد گنبد آهنین اسرائیل کارایی ندارد.

حجت الاسلام سید ابراهیم موسوی اجرای طرح نور نیروی انتظامی را صحیح دانست و گفت: همه نهادها و آحاد مردم باید در راستای ناهنجاری‌های اجتماعی واکنش نشان دهند تا اینکه معضلات فرهنگی و بی حجابی در جامعه کمتر شود.

کد خبر 6089215